Modyfikowalne i niemodyfikowalne czynniki ryzyka sercowo-naczyniowego.

Choroby sercowo-naczyniowe są główną przyczyną zgonów w Polsce i na całym Świecie. Zaliczamy do nich między innymi:

• nadciśnienie tętnicze,
• chorobę wieńcową,  w tym zawał serca,
• udar mózgu,
• zaburzenia rytmu serca, w tym migotanie przedsionków
• niewydolność serca
• wady zastawek serca

 Istotnym aspektem postępowania z pacjentami z chorobami sercowo-naczyniowymi jest odpowiednia ich diagnostyka i leczenie.  Jednakże, należy podkreślić, że kluczowym elementem jest zapobieganie występowaniu chorób sercowo-naczyniowych. Prewencja występowania chorób sercowo-naczyniowych wymienionych powyżej polega na eliminacji czynników prowadzących do ich rozwoju.  Jednym z podziałów czynników podwyższających ryzyko wystąpienia chorób sercowo-naczyniowych jest podział zaproponowany przez Autorów wytycznych dotyczących Zasady Postępowania w Nadciśnieniu Tętniczym z 2019 roku jest podział czynników ryzyka na niemodyfikowalne i modyfikowalne (Tabela 1).

Tabela 1. Niemodyfikowalne i modyfikowalne czynnik ryzyka rozwoju chorób sercowo-naczyniowych.

Niemodyfikowalne	Modyfikowalne
Płeć męska	Palenie tytoniu– aktywne lub w przeszłości
Wiek (mężczyźni ≥ 55 roku życia, kobiety ≥ 60 roku życia)	Hipercholesterolemia, podwyższone stężenie cholesterolu
Przedwczesna menopauza	Nadwaga i otyłość
Przedwczesna choroba układu sercowo-naczyniowego w wywiadzie rodzinnym (Mężczyźni < 55rż, Kobiety <60 rż)	Siedzący tryb życia
Nadciśnienie tętnicze rozpoznane w młodym wieku u rodziców (Mężczyźni < 55rż, Kobiety <60 rż) lub w wywiadzie rodzinnym.	Czynniki psychospołeczne i socjoekonomiczne
	Zwiększone wydalanie kwasu moczowego, tzw. Hyperurykemia
	Spoczynkowa czynność serca > 80/min

W odniesieniu do niemodyfikowanych czynników ryzyka, nie mamy na nie większego wpływu. Jednakże, trzeba podkreślić, że jeżeli u kogoś występują niemodyfikowalne czynniki ryzyka, należy mieć tego świadomość, gdyż ich obecność związana jest w wyższym ryzykiem rozwoju chorób sercowo-naczyniowych i powinno się większą uwagę poświecić na zmniejszenie nasilenia modyfikowalnych czynników ryzyka. Powinno się zaprzestać palenia, wdrożyć odpowiednią dietę  i zwiększyć aktywność fizyczną w celu zmniejszenia masy ciała. Wszystkie te elementy zostały już opisane w poprzednich artykułach lub zostaną omówione w najbliższej przyszłości. W tym artykule zostanie nieco szerzej omówione zostaną czynniki psychospołeczne i socjoekonomiczne.

Niski status socjoekonomiczny, brak wsparcia społecznego, stres w pracy i życiu rodzinnym, wrogość depresja, lęk prowadzą do szybszego rozwoju chorób sercowo-naczyniowych. Udowodniono, że silny stres w życiu osobistym związana ze śmiercią bliskiej osoby zwiększa 21 razy ryzyko wystąpienia  zawału serca w ciągu pierwszych 24 godzin. Ryzyko to stopniowo spada z każdym kolejnym dniem. Należy zaznaczyć, że podobnie zwiększa się ryzyko chorób przy przewlekłym, długotrwającym stresie. Na przykład spędzanie długich godzin w pracy, liczne nadgodziny, praca na stanowisku wymagającym dużej odpowiedzialności będzie związane z % zwiększeniem rozwoju chorób sercowo-naczyniowych. Warto zaznaczyć, że do czynników psychospołecznych związanych z wyższym ryzykiem sercowo-naczyniowym zalicza się depresję. Wykazano w wielu badaniach, że depresja zwiększa to ryzyko o 1,6 raza, a objawy depresyjne o 1,9 raza. Ponadto wykazano, że niektóre typy osobowości , szczególnie bardziej podatne na czynniki stresowej i gorzej radzące sobie z większym nasileniem stresu, związane są z wyższym ryzykiem zdarzeń sercowych.

Dlatego też, ważnym elementem postępowania modyfikacji stylu życia jest wzięcie pod uwagę sfery socjoekonomicznej i społecznej. Stwierdzenie nieprawidłowości w tej sferze, powinna prowadzić do wdrożenia odpowiedniego procesu naprawczego.

Kolejnym czynnikiem zwiększającym ryzyko wystąpienia chorób sercowo-naczyniowych jest podwyższona częstość akcji serca > 80/min.  Dlatego też, zaleca się jej zmniejszanie poniżej 80/min u wszystkich osób, a w szczególności z rozpoznanymi już chorobami sercowo-naczyniowymi. W tej grupie chorych należy wykluczyć wtórne przyczyny przyśpieszonej czynności serca, na przykład: niedokrwistość, nadczynność tarczycy , zaburzenia elektrolitowe. W kolejnym kroku, szczególnie u objawowych chorych należy rozważyć leczenie zwalniające czynność serca.

Piotr Dobrowolski
Samodzielna Poradnia Lipidowa
Klinika Nadciśnienia Tętniczego