Istnieje wiele definicji osobowości. Należy do nich typ osobowości A i B. Wg niektórych osobowość to zbiór właściwości psychicznych, które wpływają na charakterystyczne wzorce zachowania człowieka, niezmienne niezależnie od czasu i sytuacji. Inni definiują osobowość jako zespół względnie trwałych cech psychicznych osoby, różniących ją od innych osób, lub charakterystyczny sposób reagowania i wchodzenia w interakcje ze środowiskiem. Istotne jest to, że osobowość ma bardzo duży wpływ na sposób w jaki radzimy sobie ze stresem.
Niektórzy uważają, ze prekursorem typów osobowości był Hipokrates, który uważał że ciało ludzkie zawiera 4 podstawowe płyny (krew, żółć, śluz i czarna żółć), a temperament człowieka (sangwinik, choleryk, flegmatyk czy melancholik) zależy od tego, który z nich w organizmie jest w przewadze. W literaturze naukowej można spotkać się z typami osobowości A, B, C i D. Sposób radzenia sobie ze stresem wynikający z posiadanych cech psychologicznych, zaliczających daną osobę do określonego typu osobowości, może mieć związek z chorobami układu krążenia lub nowotworami.
Typ osobowości A
Koncepcję wzoru zachowania A wysunęli pod koniec lat 50-tych ubiegłego stulecia dwaj kardiolodzy kalifornijscy M. Friedman i R. H. Rosenman, którzy na podstawie obserwacji klinicznych pacjentów z chorobą wieńcową doszli do wniosku, że w okresie przed chorobą, wielu z nich wyróżniało się określonym sposobem zachowania, który nazwali typem osobowości A. Ludzie ci funkcjonowali w ciągłym pośpiechu, mieli tendencję do osiągania jak największej liczby celów w jak najkrótszym czasie. Charakteryzowali się nadmierną ambicją, dążeniem do perfekcji, zamiłowaniem do rywalizacji, tendencją do dominacji, wrogością lub niechęcią wobec otoczenia. Związanym z tym są brak prawidłowych więzi społecznych, oraz konfliktowością. Ponadto osoby o wzorze zachowania A to osoby energiczne, wybuchowe, szybko chodzą, szybko mówią, mają tendencję do przerywania rozmówcy, mają napięte mięśnie twarzy i zaciśnięte dłonie.
Typ osobowości A dotyczy nie tylko dorosłych, ale także dzieci i młodzieży. Na świecie prowadzono badania w kierunku dziedziczenia typów osobowości, ale nie wykazano genetycznych uwarunkowań wzoru zachowania A.
W życiu codziennym osoby o wzorze zachowania A są bardziej obciążone emocjonalnie w porównaniu do osób o typie B. Wiadomo, ze wzrost napięcia emocjonalnego powoduje nie tylko wzrost ciśnienia tętniczego krwi. Sprzyja także nieprawidłowemu żywieniu, nałogom jak palenie tytoniu czy nadużywanie alkoholu. Może wiązać się z mniejszą aktywnością fizyczną w związku z nadmiarem obowiązków i brakiem czasu na rekreację oraz może prowadzić do bagatelizowania pierwszych objawów choroby z powodu nadmiernego nastawienia na aktywność zawodową. Wszystko to ma wpływ na występowanie chorób układu krążenia, a w szczególności choroby wieńcowej. Nadmierna aktywność hormonalna związana z permanentnym napięciem emocjonalnym prowadzi nie tylko do wzrostu ciśnienia tętniczego krwi. Zwiększa także zużycia tlenu przez tkanki i wzrostu agregacji (zlepiania się) płytek krwi. Może to powodować zakrzepy w naczyniach, w tym w naczyniach wieńcowych. WHO ostatecznie uznało wzór zachowania A za niezależny czynnik ryzyka choroby wieńcowej.
Typ osobowości B
Osoby o tym typie osobowości stanowią przeciwieństwo typu A. Są one również ambitne, ale nie nadmiernie. Są cierpliwe, uważne, nastawione raczej na współpracę niż na rywalizację, potrafią panować nad emocjami, są postrzegane jako koleżeńskie. Osoby te doświadczają znacznie mniej życiowego stresu niż osoby o typie osobowości A. Można powiedzieć, że „nie walczą z otaczającym światem”. Ten typ osobowości nazywany jest „zdrowym”.
W jaki sposób określa się typ osobowości?
Do badania typu osobowości używa się, opracowanego przez zespół Jenkinsa w latach 70-tych, zmodyfikowanego kwestionariusza Jenkinsa (JAS)Który ma 3 podskale (H – określa zaangażowanie w wykonywane czynności, stosunek do życia, tendencję do współzawodniczenia; J – wyraża stopień oddania sprawom zawodowym; S – dotyczy dynamiki zachowania – szybka mowa, niecierpliwość, irytacja).
W badaniach Pol-MONICA Warszawa populacji mieszkańców Warszawy w wieku 35-64 lata. Przeprowadzono je w latach 80 i 90-tych ubiegłego stulecia z użyciem kwestionariusza JAS. Stwierdzono występowanie typu zachowania A u 39% mężczyzn i 35% kobiet.
Dr n. med. Jerzy Piwoński