Stres jest często wymieniany przez pacjentów jako jedna z głównych przyczyn pogorszenia zdrowia. Dotyczy on zwłaszcza w sytuacji zawału serca lub nasilenia wcześniejszych dolegliwości kardiologicznych. Jednak sama definicja stresu i mechanizmy jego wpływu na zdrowie nie są dla wielu osób jasne, czego skutkiem jest brak skutecznych sposobów na jego zmniejszenie i ochronę przed konsekwencjami. (wyrzuciłam „jego”)

Stres psychologiczny

Stresem psychologicznym najczęściej nazywa się , zgodnie z teorią R. Lazarusa i S. Folkman, określoną relację między osobą a otoczeniem, która oceniana jest przez osobę jako obciążająca lub przekraczająca jej zasoby i zagrażająca jej dobrostanowi. Jest to, innymi słowy, brak równowagi psychicznej i fizycznej. Wynika on z relacji pomiędzy możliwościami człowieka a wymogami sytuacji, w której się znalazł. Podejmowane przez daną osobę zachowania mają na celu przywrócenie tej równowagi.

Stres a choroby układu krążenia

Szacuje się, że osoby żyjące w warunkach stresu są bardziej narażone na choroby układu sercowo-naczyniowego lub udar niedokrwienny mózgu. Mowa tutaj o stresie związanym zarówno z życiem zawodowym, jak i prywatnym. Ryzyko to może wzrastać od 10% do nawet 60%. Dotyczy to porównania z osobami, które mają mniejsze obciążenie napięciem emocjonalnym i stresem. Wśród poznanych stresorów psychologicznych największy wpływ na prawdopodobieństwo choroby ma doświadczenie licznych silnie stresujących sytuacji w dzieciństwie. Natomiast wśród osób dorosłych przewlekłe przeżywanie stresu wpływa w mniejszym stopniu na ryzyko zachorowania niż takie czynniki ryzyka jak palenia tytoniu, nadciśnienie, otyłość, nieprawidłowy poziom cholesterolu. Jednak nadal stres jego wpływ jest istotny dla możliwości prognozowania ryzyka pogorszenia stanu zdrowia i efektów leczenia u osób już wcześniej leczonych z powodu chorób kardiologicznych.

Efekty wysokiego poziomu stresu

Mechanizmy, które pośredniczą pomiędzy doświadczaniem napięcia i stresu a ich efektami dla zdrowia są coraz lepiej rozumiane. Wysoki poziom stresu obciążeń psychicznych wpływa na działanie tzw. osi stresu oraz zaburza równowagę w autonomicznym układzie nerwowym. Na oś stresu składają się podwzgórze, przysadka i nadnercza. Stres może również zmieniać aktywność elektryczną serca przyczyniając się do epizodów zaburzeń rytmu serca. Silny lub długotrwały stres może także przyczyniać się do niedokrwienia mięśnia sercowego. Ponadto zwiększa ryzyko szybkiego wzrostu blaszki miażdżycowej lub formowania skrzeplin. Wszystkie te czynniki mogą znacząco zwiększać ryzyko ostrego zespołu wieńcowego, kardiomiopatii lub udaru mózgu.

Wiedza na temat wpływu przewlekłego lub intensywnego napięcia emocjonalnego na stan organizmu jest bardzo istotna. Przyczyniła się do rozpoznania stresu jako ważnego czynnika ryzyka oraz czynnika wpływającego na przebieg i efekty leczenia u pacjentów kardiologicznych.

Stąd też w zaleceniach Europejskiego Towarzystwa Kardiologicznego, dotyczących zarówno prewencji chorób układu sercowo-naczyniowego, jak i rehabilitacji kardiologicznej, ujęte są rekomendacje dotyczące zmniejszania poziomu stresu u pacjentów. Interwencje dotyczące emocji przeżywanych przez pacjentów są zazwyczaj domeną psychologów zdrowia i psychologów klinicznych lub psychoterapeutów. Posiadają oni umiejętności pozwalające na naukę technik redukujących odczuwanie stresu lub zmianę sposobów radzenia sobie z sytuacjami trudnymi. Jednocześnie zmniejszanie poziomu napięcia można osiągnąć nie tylko poprzez współpracę z psychologiem.

Wyniki badań wskazują na pozytywny wpływ dbałości o dobre nawyki zdrowotne i aktywność fizyczną na samopoczucie psychiczne i redukcję stresu. Dlatego tak ważne w zapobieganiu stresowi jest budowanie swoich codziennych nawyków w oparciu o wskazówki lekarzy, fizjoterapeutów i psychologów. Pomaga to także w dbaniu o stan serca.

Dr n. o zdr. Anna Mierzyńska
Pracownia Psychologii Klinicznej
Klinika Choroby Wieńcowej i Rehabilitacji Kardiologicznej
Narodowy Instytut Kardiologii w Warszawie

Skip to content