Suplementy diety w leczeniu hypercholesterolemii
Sposób terapii obniżającej stężenie cholesterolu powinien być indywidualnie dobrany do każdego pacjenta z uwzględnieniem jego ryzyka sercowo-naczyniowego, wyjściowego i docelowego stężenia cholesterolu. Swoje miejsce w leczeniu zaburzeń lipidowych, czyli nieprawidłowego stężenia cholesterolu i jego frakcji mają suplementy diety. Możliwość stosowania suplementów diety opartych na bazie preparatów roślinnych dostrzeli również eksperci z Sekcji Farmakoterapii Sercowo-Naczyniowej Polskiego Towarzystwa Kardiologicznego1, którzy potwierdzili, że mogą być one zastosowane wyłącznie u osób, które mają niskie lub umiarkowane ryzyko sercowo-naczyniowe (wg skali Pol-SCORE) i nie osiągnęły wystarczająco dobrego efektu obniżenia stężenia cholesterolu modyfikując styl życia oraz które nie tolerują statyn lub kategorycznie odmawiają ich stosowania.
Na rynku pojawiły się preparaty monakoliny K, która jest określana naturalną lowastatyną. Substancja ta powstaje w trakcie fermentacji czerwonego ryżu przy udziale grzybów Monascus purpureus i od wieków jest elementem tradycyjnej kuchni chińskiej jako barwnik lub jako przyprawa, a jej szczegółowy opis znajduje się w chińskiej farmakopei pochodzącej z dynastii Ming. Czerwony ryż wciąż stanowi istotny element diety w krajach azjatyckich (Chiny, Japonia).
Działanie monakoliny K obniżające stężenie cholesterolu związane jest z takim samym mechanizmem jak w przypadku statyn, a więc z hamowaniem aktywności enzymu, który odpowiada za syntezę cholesterolu w organizmie.
Preparaty dostępne na rynku zawierają różną ilość monakoliny, zatem w zróżnicowany sposób wpływają na zmniejszenie stężenia cholesterolu całkowitego i frakcji LDL. Przy dostarczaniu dziennie około 10mg monakoliny uzyskuje się średnie obniżenie stężenia LDL-cholesterolu nie przekraczające 20%. W badaniu chińskim, w którym pacjenci przyjmowali nieco więcej monakoliny (11.4 mg), po 8 tygodniach podawania preparatu ryżu czerwonego stężenie LDL-cholesterolu zmniejszyło się o 27,7%, cholesterolu całkowitego o 21,5%, a trójglicerydów o 15,8%. U pacjentów po zawale serca, u których stosowano preparat czerwonego ryżu, po ponad 4 latach obserwacji stwierdzono istotnie mniej ponownych zawałów serca i zgonów z powodu chorób sercowo-naczyniowych w porównaniu do grupy placebo (czyli do grupy osób otrzymującej identycznie przygotowany preparat, ale nie zawierający wyciągu z ryżu czerwonego).
Bezpieczeństwo długoterminowego stosowania monakoliny nie zostało w pełni udokumentowane, choć na ogół nie obserwuje się objawów niepożądanych lub są one łagodne, to jednak u niektórych osób mogą wystąpić i przypominają objawy uboczne związane z przyjmowaniem statyn, czyli głównie bóle mięśniowe. Preparaty monakoliny nie powinny być zatem stosowane łącznie ze statynami.
Innym suplementem diety w leczeniu hypercholesterolemii jest kompozycja polifenoli zawartych w soku owoców gorzkiej pomarańczy bergamota (Citrus Bergamia Risso), hodowanej na południu Włoch w regionie Kalabria. Skórka pomarańczy, jej kwiaty i liście są używane do wytwarzania olejku bergamotowego stosowanego w produkcji herbaty earl grey i olejków zapachowych do aromatoterapii czy perfum, a sok dzięki odpowiedniej technologii pozyskiwania polifenoli, pozwalającej na uzyskanie wielokrotnie większych stężeń niż w naturze, ma zastosowanie jako suplement diety do obniżania stężenia cholesterolu LDL, trójglicerydów i glukozy, a dodatkowo zwiększa stężenie tzw „dobrego cholesterolu” (HDL-cholesterolu). Ten korzystny wpływ na profil lipidowy odbywa się prawdopodobnie poprzez oddziaływanie na enzymy wątrobowe biorące udział w syntezie cholesterolu. Związki zawarte w preparacie wzajemnie nasilają swoje działanie i korzystnie wpływają na funkcjonowanie układu sercowo-naczyniowego poprzez działanie ochronne na naczynia krwionośne, przyczyniają się ponadto do zmniejszenia ryzyka otyłości, cukrzycy typu 2 oraz nowotworów. Badania, w których podawano bergamotę w dawce 500mg (na polskim rynku farmaceutycznym jest dostępny preparat o takiej zawartości) wykazały obniżenie stężenia LDL-cholesterolu o około 25%, trójglicerydów o 30% i podwyższenie stężenia HDL-cholesterolu o 20%.
- Rekomendacje dotyczące leczenia dyslipidemii w Polsce – III Deklaracja Sopocka. Interdyscyplinarne stanowisko grupy ekspertów wsparte przez Sekcję Farmakoterapii Sercowo-naczyniowej Polskiego Towarzystwa Kardiologicznego. Choroby Serca i Naczyń . 2018, tom 15, nr 4: 199-210.
Dr n. med. Aleksandra Piwońska
Zakład Epidemiologii, Prewencji Chorób Układu Krążenia i Promocji Zdrowia
Narodowy Instytut Kardiologii
Stefana kardynała Wyszyńskiego
Państwowy Instytut Badawczy